Trời vào thu, se se lạnh. Cha đứng bên khu vườn, lá rụng gần hết, bên cạnh bờ suối róc rách. Con gái đi làm về, đặt ba lô xuống, mặt nặng trĩu. Cha rót hai chén trà nóng, đưa cho con một chén:
Uống đi con
Con cầm chén trà, hớp vội:
Con vừa uống cái gì?
Trà thôi cha… có gì đâu
Cha nhìn con:
Con đang mệt, đang rối, đang muốn bỏ trốn. Con uống trà mà chỉ thấy “trà thôi mà”, tức là con chỉ sống bằng thói quen, không thấy gì sâu hơn.
Ngay trong một chén trà đơn giản như thế, con cũng có thể thấy Đời, thấy Đạo – nếu con chịu nhìn.
Con khựng lại, rồi thở dài:
Cha… dạo này con thấy mệt lắm. Đi làm thì mệt, lo tương lai thì sợ, chuyện tình cảm thì rối. Nhiều lúc con chỉ muốn bỏ hết… cho yên. Con thấy: đi làm, đi học là một đường, còn “tu” là một đường khác.
Cha:
Ai nói với con là đời một đường, đạo một đường?
Thì… con thấy người xuất gia đâu có lo cơm áo. Người ta bảo phải buông hết việc đời mới là tu. Con nghĩ tu là rời khỏi vòng cơm áo gạo tiền, khỏi lộn xộn này.
Cha khẽ cười:
Chính chỗ đó là hiểu lầm.
Việc con đi làm, đi học, yêu một người, lo lắng, bấn loạn, thậm chí chọn sai, làm sai, tất cả những thứ đó… cũng là chất liệu của Đạo.
Không có một đời sống riêng cho “tu hành”,và một đời sống khác cho “đi làm, lo tiền”.
Vậy… tu là gì hả Cha, nếu không phải là tách khỏi đời?
Tu Đạo là thấy rõ. Thấy rõ động cơ của mình: mình thực sự vì việc, hay vì cái tôi? Thấy rõ cách suy nghĩ, phản ứng sinh lên, đổi thay, nó giật dây, khiến con chọn con đường này, bỏ con đường kia, khiến cách giải quyết của con rộng hay hẹp, mở hay kẹt. Khi con nhận ra bản chất việc mình đang làm, con sẽ làm chuẩn hơn, hợp hoàn cảnh hơn. Hợp hoàn cảnh, hợp tự nhiên – là hợp đạo.
Co bé im một lúc rồi nói:
Con chỉ nghe người ta bảo: tu thì có nhiều phước, hết bệnh, thu hút tài lộc, tình duyên bớt lận đận, sau này khỏi tái sinh, được lên cõi này cõi kia… Nên con cũng…tu để được.
Cha gật nhẹ:
Đúng. Rất nhiều người tu để được: được phước, được an, được khỏe, được giàu, được thương, được hết khổ, được sinh về cõi tốt.
Con cũng vậy. Con chỉ muốn bớt khổ, được bình yên. Pháp nào làm con thấy nhẹ, thấy an nhanh là con nghĩ “hợp với con”. Nhưng rồi con nghe nói: chỉ cần “thấy biết thân tâm ngay khoảnh khắc hiện tại”. Mỗi lần con ngồi yên, bao nhiêu nỗi đau, ức chế lại trồi lên, trái với cái “luôn hạnh phúc” con muốn, con thấy mâu thuẫn, rồi… con bỏ.
Không phải pháp mâu thuẫn, mà mục tiêu bên trong con đang mâu thuẫn.
Nếu mục tiêu là: “Con phải luôn hạnh phúc, luôn bình an, không bao giờ khó chịu”, thì bất cứ pháp nào làm trồi lên những gì con đã đè nén, con sẽ thấy “không hợp”.
Lúc đó, một ly bia cho phấn khích, một buổi tụng kinh, một buổi cầu an, một khóa tu cho nhẹ, tất cả đều trở thành “phương pháp hiệu quả” – vì nó cho con cảm giác dễ chịu nhanh.
Nhưng đó chỉ là thay dạng thuốc giảm đau,chứ chưa phải thấy ra gốc bệnh.
Con nói khẽ:
Vậy… mục tiêu đúng là gì, hả Cha?
Cha xoay nhẹ chén trà trong tay:
Mục tiêu của người thực sự tu đạo rất đơn giản: Thấy rõ sự thật về chính mình và về đời sống này.
Con có thể quan sát hơi thở, có thể niệm, có thể tụng, pháp môn nào cũng được.
Nhưng cốt lõi là: con có đang thấy ra cách tâm mình vận hành, thấy nó sinh, nó diệt, nó giật dây và làm con nhầm lẫn… hay không.
Con chọn cách thực hành nào còn tùy vào mục tiêu thật sự của con.
Gió khẽ lay cành, vài chiếc lá rơi xuống mặt suối.
Ai cũng có duyên với pháp môn này, lối thực hành kia vì tò mò, vì bị hấp dẫn bởi một cách giảng nào đó. Thử hết thứ này đến thứ khác là chuyện bình thường.
Nhưng đến một lúc, ai rồi cũng phải nhìn lại mà hỏi rõ: “Rốt cuộc, mình làm tất cả những cái gọi là tu tập này là để làm gì? Cái đích mình hướng tới có thật sự mang lại điều mình đang tìm không?”.
Đặt câu hỏi đúng, đặt mục tiêu đúng, thì đi nhanh hay chậm, lạc lâu hay ít, tự nhiên sẽ khác.
Con nhìn xuống chén trà trên tay:
Vậy… không phải chuyện “cân bằng đạo và đời”, mà là ngay trong cuộc sống này, con có đang thấy rõ mình hay không.
Đúng vậy con à. Khi con thấy rõ, đi làm, kẹt xe, bị chê, ganh tị, sợ hãi, thất bại, mất mát…tất cả đều là chỗ để thấy mình. Đó chính là đạo – đang lộ ra trong đời.
Cha dừng lại, nhìn sâu vào mắt con, giọng chậm hơn:
Thật ra, không chỉ nhà sư hay người theo tôn giáo mới “tu”. Ai cũng đang tu cả, chỉ khác là:
Có người tu để chạy theo mong cầu:tu để được an, được phước, được hơn, được lên cõi tốt.
Có người dần dần tu để thấy ra chính cái mong cầu đó,thấy ra ảo tưởng, thói quen, quan niệm đang trói mình.
Tu trong vô minh – cũng đang tu.
Tu trong tỉnh thức – cũng là tu.
Khác nhau ở chỗ: con có biết mình đang đi theo cái gì… hay không thôi.
Con im lặng, trong mắt vẫn còn chút lo âu. Cha đặt nhẹ tay lên vai con:
Con không cần phải lo lắng, sợ hãi bất cứ điều gì.
Con không cần phải sợ “sau này làm ma”, vì con chưa từng có một khoảnh khắc nào không phải là Phật.
Dù con có quên, tánh đó vẫn không mất. Cả những lúc con khổ, con sai, con lạc đường, cũng chỉ là Phật đang mộng.
Cô bé đưa chén trà lên, lần này uống chậm, cảm được hơi ấm chảy xuống cổ, nghe tiếng suối, nghe cả tiếng thở của chính mình.
Mai con vẫn đi làm như thường.
Nhưng thay vì chỉ mong được bình yên, được hơn người khác, con sẽ tập hỏi: “Ngay trong việc này, con đang bị quan niệm nào, mục tiêu nào dẫn dắt? Và con có dám nhìn thẳng vào nó không?”
Cha mỉm cười, ánh mắt hiền như nước suối:
Khi con bắt đầu uống một chén trà mà thật sự biết mình đang uống, sống một ngày làm việc mà thật sự biết mình đang sống, thì con đã chuyển từ “tu để được cái gì” sang “sống để thấy ra cái đang là”.
Từ đó, Đời và Đạo không còn hai nữa – chỉ còn một dòng chảy,
và một người… đang từ từ tỉnh giữa chính cuộc đời này.